ნიცშე- ხელოვნების ნამდვილი ამოცანა

ედვარდ მუნკის მიერ დახატული ნიცშე



ფრიდრიხ ვილჰელმ ნიცშე (გერმ. Friedrich Wilhelm Nietzsche; დ. 15 ოქტომბერი, 1844 — გ. 25 აგვისტო, 1900) — XIX საუკუნის დიდი გერმანელი ფილოსოფოსი. ის წერდა კრიტიკულ წერილებს რელიგიაზე, სიკვდილზე, თანამედროვე კულტურაზე და მეცნიერებაზე მეტაფორებისა და აფორიზმების გამოყენებით.

               დიდი თანამედროვე ფილოსოფოსი ნიცშე ქრისტიანობასთან მებრძოლი ფილოსოფოსი იყო და ამ ბრძოლას ჰქონდა და აქვს ძალიან ცუდი შედეგები და ამიტომ შწუძლებელი თუ არა ძალიან ძნელია მისი ყველა მოსაზრების მიღება მაგრამ მას აქვს ძალიან საინტერესო დაკვირვებებიც. აი ზოგი მათგანი.

          ნიცშეს აფორიზმებიდან:

         სილამაზის ხმა ჩუმად ჟღერს. ის აღწევს მხოლოდ ყველაზე მგრძნობიარე ყურებში.

           თუ მონა ხარ ვერ იქნები მეგობარი. თუ ტირანი ხარ ვერ გეყოლება მეგობრები.

               ხელოვნება ასატანს ქმნის ცხოვრების სახეს.

              სილამაზე არის ბედნიერების დაპირება. 


         ნიცშე:  ხელოვნების ნამდვილი ამოცანა //ახსნილი ტექსტი//:

                  ხელოვნებამ უპირველეს ყოვლისა უნდა გაალამაზოს,დაამშვენოს ცხოვრება. ჩვენ თვითონ გვაქციოს სხვებისთვის ასატან არსებებად, სასიამოვნო არსებებად,თუ ეს შესაძლებელია. ამ ამოცანის მქონე ხელოვნება გვხდის ზომიერ ,თავშეკავებულ არსებებად, ქმნის თავაზიანობის და ზრდილობის ფორმებს. ის ჯერ უწესოებს და უზრდელებს აკავშირებს ზრდილობის,ჯეროვნობის, სისუფთავის,თავაზიანობის კანონებთან, ასწავლის ლაპარაკს  და საჭირო,კარგ დროს თავის გამოჩენას.

             მეტიც, ხელოვნებამ უნდა დამალოს ან სხვაგვარი ინტერპრეტაცია მისცეს იმას რაც არის უშნო და მახინჯი,მტკივნეული, შემზარავი და საზიზღარი, რომლებიც ყველა ძალისხმევის მიუხედავად  ადამიანის ბუნების საწყისების გამო მუდამ იქნება ზედაპირზე და ხილული. 

               ხელოვნება ასე ყველაზე მეტად უნდა მოქმედებდეს იმაზე რაც ეხება ადამიანის ვნებებს, სულიერ ტკივილებს, შიშებს და  ხელოვანმა გარდაუვალ და დაუძლეველი სიმახინჯეში უნდა გამოაჩინოს მისი მნიშვნელოვანი მხარე.  

              ესაა ხელოვნების უზომოდ დიდი ამოცანა, ხელოვნება რომელსაც უწოდებენ ჭეშმარიტ ხელოვნებას, ხელოვნების ნაწარმოებთა ხელოვნება  დამატებაა.  ადამიანი ვინც თავის თავში გრძნობს  გამალამაზებელი, დამმალავი,გარდამქმნელი ძალების სიჭარბეს შეეცდება ამ სიჭარბის შემსუბუქებას ხელოვნების ნაწარმოებით. გარკვეულ პირობებში მთელი ხალხი მოიქცევა ასე.  

               მაგრამ დღეს ჩვეულებრივ იწყებენ ბოლოდან. ფიქრობენ რომ მთავარია ხელოვნების ნაწარმოებთა ხელოვნება და  სწორედ ამ ხელოვნებიდან გამომდინარე უნდა იყოს ცხოვრება გაუმჯობესებული და გარდაქმნილი. ეს არაა სწორი.

                 თუ კი დავიწყებთ ჭამას დესერტით და ზედიზედ შევჭამთ ტკბილეულს მაშინ არ უნდა გაგვიკვირდეს რომ მუცელი  გვეტკინება და აღარც მადა გვექნება კარგი,გამაძლიერებელი და დამანაყრებელი ნადიმისთვის მაშინ როდესაც ხელოვნება სწორედ ასეთი ნადიმისკენ გვიწვევს // ნიცშე, "ადამიანური,მეტისმეტად ადამიანური"//. 

                         კომენტარი: 

     ნიცშე ლაპარაკობს ხელოვნებაზე არა ჩვეულებრივი გაგებით იმიტომ რომ ის მისი გაგებით ხელოვნებას განასხვავებს  ხელოვნების ნაწარმოების შექმნისგან და ხელოვნებისგან ამ სიტყვათა ჩვეულებრივი გაგებით.  

       ხელოვნებამ უნდა გაალამაზოს ცხოვრება, დამალოს ის რა მახინჯია და ა.შ. 

          ხელოვნება ქმნის მტანჯველი,მახინჯი,უსახური,ძნელად ასატანი სინამდვილისგან განსხვავებულ,მის პარალელურ სამყაროს, ის გვაძლევს ჩვენი გაცნობიერებული თუ გაუცნობიერებელი მისწრაფებების,ჟინის განწმენდის,ამაღლების,სამყაროს მოულოდნელი კუთხით დანახვის,  ერთის შეხედვით უმნიშვნელო საგნების სილამაზის დანახვის, სინამდვილის გარდაქმნის საშუალებას. 

             ხელოვნების არსი ისაა რომ მას აქვს ცხოვრების გალამაზებისა და დამშვენების უნარი. ასე გაგებული ხელოვნება არის როგორც ხელოვნების ნაწარმოებთა შექმნა ისე ბევრი სხვა რამე //მაგალითად ადამიანთა ურთიერთობის,თანაარსებობის ხელოვნება,თავაზიანობის,მეტყველების,ქცევის,ჩაცმის,საკუთარი თავის ფლობის ხელოვნება და ა.შ.//. 

   ხელოვნება არის სიცოცხლის ტკბილი დაგვირგვინება ისევე როგორც დესერტი არის ნადიმის თუ  გემრიელი სადილის ტკბილი დასასრული.

            ესაა ხელოვნების გაფართოებული განსაზღვრება. ნიცშეს, ისევე როგორც მარსელ პრუსტის თუ ბერგსონის აზრით  სიცოცხლის ესთეტიზაცია შეუძლიათ არა მარტო უფლებამოსილ და დიპლომირებულ მხატვრებს.

                   ყველა  შეიძლება იყოს პოეტი დრო და დრო მაინც. 
        ესე იგი ყველას შეუძლია სამყაროს ესთეტიკური კუთხით დანახვა,მისი მთელი სიმდიდრის აღქმა, სიცოცხლის შემოქმედებითი რესურსებისთვის ყურადღების მიქცევა.

               ხელოვნების მოწოდებაა სიცოცხლის  განდიდება.მასში ნაყოფიერებისა და მადლის ნახვა,გარკვეული თვალსაზრისით მისი გაღმერთება. ამისთვის კი არაა აუცილებელი განსაკუთრებული ნიჭი. 

            ხელოვნება ადამიანს ეხმარება ტანჯვის დაძლევაში, ტკივილის გარდაქმნაში. ხელოვნების ეს უნარი ავლენს დადებით ძალას რომელსაც ხელი უნდა შეუწყოს ყველანაირმა განათლებამ. 

             ნიცშეს აზრით,ისევე როგორც შილერის აზრით, ხელოვნება განმანთავისუფლებელი ძალაა.


 



ელ
http://www.hansen-love.com/article-nietzsche-la-vraie-tache-de-l-art-texte-explique-70980471.html

Nietzsche : la vraie tâche de l'art (texte expliqué)

 

« L’art doit avant tout embellir la vie, donc nous rendre nous-mêmes tolérables aux autres et agréables si  possible : ayant cette tâche en vue, il modère et nous tient en brides, crée des formes de civilité, lie ceux dont l’éducation n’est pas faite à des lois de convenance, de propreté, de politesse, leur apprend à parler et à se taire au bon moment.

De plus, l’art doit dissimuler ou réinterpréter tout ce qui est laid, ces choses pénibles, épouvantables et dégoûtantes qui, malgré tout les efforts, à cause des origines de la nature humaine, viendront toujours de nouveau à la surface : il doit agir ainsi surtout pour ce qui en est des passions, des douleurs de l’âme et des craintes, et faire transparaître, dans la laideur inévitable ou insurmontable, son côté significatif.

Après cette tâche de l’art, dont la grandeur va jusqu’à l’énormité, l’art que l’on appelle véritable, l’art des œuvres d’art, n’est qu’accessoire. L’homme qui sent en lui un excédent de ces forces qui embellissent, cachent, transforment, finira par chercher, à s’alléger de cet excédent par l’œuvre d’art ; dans certaines circonstances, c’est tout un peuple qui agira ainsi.

 Mais on a l’habitude, aujourd’hui, de commencer l’art par la fin ; on se suspend à sa queue, avec l’idée que l’art des oeuvres d’art est le principal et que c’est en partant de cet art que la vie doit être améliorée et transformée. Fous que nous sommes !  Si nous commençons le repas par le dessert, goûtant à un plat sucré après l’autre, quoi d’étonnant su nous nous gâtons l’estomac et même l’appétit pour le bon festin, fortifiant et nourrissant, à quoi l’art nous convie. »

 

Nietzsche

Humain, trop humain

Mercure de France, p109

 

 

COMMENTAIRE :

 

-Nietzsche parle de l’art, mais en un sens inhabituel, puisqu’il prend bien soin de distinguer l’« art » ( au sens où il l’entend) et la création d’œuvres d’art (sens usuel, et restreint, du mot « art »). Il faudra insister sur ce point , et essayer de comprendre en quel sens Nietzsche entend exactement le mot « art ».

-         L’art doit « embellir la vie » : le texte dit quels effets doit produire l’art (dissimuler ce qui est laid etc..) . Mais il ne donc pas comment il parvient à ce résultat. Il faudra se poser la question, et suggérer au moins quelques pistes (l’art élabore un monde parallèle, il nous aide à sublimer nos désirs, il permet de regarder le monde sous un angle inattendu, de voir la beauté inaperçue de choses anodines, il transfigure le réel,  etc..).

 

 

PROCEDES D’ ARGUMENTATION

 

 Il s’agit de présenter une définition originale de l’art que Nietzsche caractérise par sa finalité (deux premiers paragraphes). Cette conception particulière de l’art constitue la thèse du texte, que vient compléter une remarque d’ordre polémique : l’art n’est pas ce que l’on tient habituellement pour tel (3^ième §) . Cette précision est illustrée par une analogie (4^ième §) : l’art, au sens étroit est, par rapport à l’art, au sens véritable, comme un dessert par rapport à l’ensemble du repas .

 

THESE

Ce qui est essentiel, dans  l’art, c’est la capacité d’embellir la vie. Ainsi compris,        l’ « art » se réduit pas à la création d’œuvres d’art .

 

 PLAN DETAILLE

-1 ^ier § : La tâche principale de l’art est d’embellir la vie, de l’adoucir, de la pacifier.

-2^ième § : Seconde tâche de l’art : il rend supportable, en dégageant des significations implicites mais inaperçues, tout ce qui est pénible, trivial, repoussant. Il s’approprie la laideur et la transfigure.

-3^ième§ : Ce pouvoir d’esthétisation est à la portée de chacun d’entre nous. Il  ne concerne pas les seuls artistes, au sens usuel du terme (créateurs reconnus et admirés).

-4^ième § : Si l’art est comme un repas, l’œuvre d’art est un complément délicieux , mais non pas substantiel (ce n’est pas le plat de résistance, ni la totalité du repas).

 

 ENJEUX PHILOSOSPHIQUES DU TEXTE :

-Une définition élargie de l’art. Pour Nietzsche, comme pour Proust ou Bergson (textes 13 et 14) , l’esthétisation de la vie n’est pas le propre des créateurs attitrés. Tout le monde peut être poète , au  moins par moments , c’est-à-dire voir le monde sous un angle esthétique, l’appréhender dans toute sa richesse, être attentif aux ressources créatrices  de la vie.

-         La vocation de l’art est de magnifier la vie, de découvrir en elle  fécondité et  grâce, de  l’assumer , et d’une certaine manière, de la diviniser .  Il n’y a pas besoin, pour cela,  de disposer d’un talent spécifique.

-         Surmonter la souffrance, transfigurer la douleur : cette faculté   manifeste une puissance positive  que toute éducation devrait s’efforcer d’encourager. Pour Nietzsche, comme pour Schiller, la beauté est libératrice.