ევროპელთა საკითხავიდან-სულიერების 50 კლასიკოსი

ტომ ბატლერ-ბაუდონი,  სულიერების 50 კლასიკოსი,აღმოაჩინეთ მარადიული სიბრძნეები,პარიზი, 2011-Tom Butler-Bowden,50 classiques de la spiritualité,Découvrez les sagesses éternelles,ინგლისურად 50 Spiritual Classics //.

              ზოგი ცხოვრება და მოთხრობა გასცდა საუკუნეებს,კონტინენტებს,სულიერ ტრადიციებს და საერო რწმენის საზღვრებს. ეს კრებული წარმოადგენს პიროვნულ მოგონებებს და მომაჯადოებელ ბიოგრაფიებს  ისეთი პიროვნებებისა როგორებიც არიან აღ, მალკოლმ იქსი და ჰეჰაკა საპა, აღმოსავლელი ფილოსოფოსები და გურუები განდი,კრიშნამურტი,ლოგანანდა, შოგიამ ტუნგპა,  წმინდა ფრანჩესკო ასიზელის, ჰერმან ჰესეს და სიმონ ვეილის ნაირი დასავლელი წმინდანები და მისტიკოსები. კრებულში ერთმანეთის გვერდითაა უახლესი ნაშრომები და ტრადიციული კლასიკა.
          კრებული აჩვენებს სულიერ ძიებათა მრავალფეროვნებას და შედგენილია დაბნეული თანამედროვე ადამიანის დასახმარებლად.


            წიგნი ეფუძნება წინამძღვარს რომლის თანახმადც მატერიალური უსაფრთხოების ძიება თავისთავად არაა სავსებით დამაკმაყოფილებელი და ვერც ემოციური უსაფრთხოება და დიდი ცოდნა ვერ დაგვეხმარება მთლიანად.

          ჩვენ შეგვქმნეს უფრო დიდ კითხვებზე პასუხის გასაცემად. 

             პიროვნული განვითარების პარადოქსი ისაა რომ მისი ლოღიკის ბოლომდე მიყვანის შემთხვევაში მას მივყავართ ჩვენი პიროვნების გარეთ.

            პიროვნული განვითარების ნამდვილი აზრი და მნიშვნელობა საძებარია ჩვენი წვრილმანი საზრუნავის პერიმეტრის გარეთ.

            სიტყვა სპირიტუალური//სულიერი// მომდინარეობს ლათინური სიტყვიდან რომელიც ნიშნავს ადამიანისთვის ყველაზე ჩვეულებრივ და ყოველდღიურ რამეს-სუნთქვას.

           ამ წიგნს სურს იმის თქმა რომ სულიერება სულაც არაა არაჩვეულებრივი და ექსტრავაგანტური რამ,პირიქით,სწორედ ის გვაქცევს ადამიანებად. 

            ეს წიგნი დიდ სიმდიდრეს დაანახებს ურჯულოებს,იმათ ვინსაც არ ესმით საკრალურის და მისტიციზმის მნიშვნელობა. იმათ ვინც უკვე მიაღწია გარკვეულ წარმატებას მაგრამ მაინც დაუკმაყოფილებელია ის დააფიქრებს უფრო ღრმა მიზანზე.

              წიგნი სულიერების 50 კლასიკოსი არაა რელიგიური თუ თეოლოგიური ნაშრომი. ის შეიძლება იყოს სულიერი გაღვიძების და ცნობიერების გაფართოების პირადი გზამკვლევი.

          ამიტომ  აქცევს ის ყურადღებას მრავალი ცნობილი პიროვნების ცხოვრებას,  მათ ცხოვრების მანძილზე  განიცადეს  სასწაულებრივი მოქცევები და რელიგიური მისწრაფებები,ცხოვრების,არსებობის აზრის და მნიშვნელობის თანდათანობითი გამოცხადებები.

            დანახვა იმისა რამაც გარდაქმნა ეს ადამიანები მკითხველს უკეთ დაანახებს მის საკუთარ სულიერ პოტენციალს,

             ბევრი დიდი ავტორი და მრავალი დიდი ნაშრომი იმსახურებს ასეთ წიგნში მოხვედრას. მაგრამ ეს წიგნი ზოგადი მიმოხილვაა და არა ყველა რელიგიის და მთელი სულიერების აღმწერი ნაშრომი. ამიტომ,რა თქმა უნდა, ის არასრულია.

           სულიერი ლიტერატურა არის კოლექტიური სიბრძნის ძვირფასი განძი. ის ისევე პატივსაცემია როგორც სამეცნიერო,ფილოსოფიური თუ მხატვრული ლიტერატურა. 

            მოკლედ, სულიერი ლიტერატური ამ მოკლე მიმოხილვის გაცნობა ღირს.

           დიდ პერაონაჟთა სულიერი ცხოვრება:

     მუჰამედ ასადი, "მექას გზა" //1954//;

                    გ.კ.ჩესტერტონი, "წმინდა ფრანჩესკო ასიზელი" //1922//;

   რამ დასი, "აქ და ეხლა"//1971;

           ჰერმან ჰესე,"სიდჰარტა" //1922//;

        მარჯერი კემპე,"მარჯერი კემპეს,შუა საუკუნეებში რწმენის ერთი            ავანტურისტის წიგნი"//1436/;/

            მალკოლმ X, "მალკოლმ X-ის ავტობიოგრაფია"//1964//;

             სომერსეტ მოემი, "სამართებლის პირი"//1944//;

           წმინდა ავგუსტინე,"აღსარებები" //400//

           სულიერების მიზანია ჩვენი ცხოვრების გარდაქმნა.

        აი რამოდენიმე მრავლის მთქმელი მაგალითი:

                     მალკოლმ X იყო კრიმინალი და მოქცევის ემდეგ გადაიქცა შავკანიანთა განთავისუფლების რუპორად.

       მუჰამედ ასად იყო ვენაში გაზრდილი ებრაელი რომელმაც შემდეგ ზურგი შეაქცია ევროპას და იქცა ღრმად მორწმუნე და აქტიურ მაჰმადიანად.

           წმინდა ავგუსტინე ახალგაზრდობაში ცხოვრობდა მსოლოდ იოლი სიამოვნებებისთვის და სექსუალობისთვის,მაგრამ სულის ღრმა ძიების შემდეგ იქცა კათოლიკური ეკლესიის ერთ-ერთ მთავარ მამად.

             რიჩარდ ალპერტმა უარი თქვა ჰარვარდის უნივერსიტეტის ფსიქოლოგიის პროფესორის კარიერაზე  და იქცა მედიტაციის მოძღვარ და გურუ რამ დასად.

              ფრანჩესკო ასიზელი იყო შეძლებული ვაჭრის შვილი და მან მთელი მემკვიდრეობა დახარჯა დანგრეული ეკლესიების აღსადგენად,ბუნებასთან  ზიარებით ცხოვრებისთვის. 

       მარჯერი კრემპე იყო ქედმაღალი ჰარპია,მაგრამ მას ჰქონდა იესოს ხილვები რომლებმაც ის აქციეს ღრმად მორწმუნე ადამიანად.

            ლარი დარელის რეალური ცხოვრებით შთაგონებულ თავის რომანში სომერსეტ მოემი აჩვენებს თუ როგორ  აქცია ზურგი მატერიალურ კომფორტს მისმა გმირმა რათა ცხოვრება მიეძღვნა სულიერი ძიებისთვის. 


     ადამიანთა უმრავლესობა კმაყოფილდება თავისი ცხოვრების და პიროვნული კულტურის დონის ამაღლებით.

        ჩამოთვლილ ადამიანთაგან არც ერთი არ კმაყოფილდებოდა იმ ღირებულებებით რომლებსაც მათ აძლევდა მათი ცხოვრების პირველი ნახევარი.

           ყველამ დაინახა რომ მხოლოდ მათი მეობის რადიკალური ცვლილება მათ მისცემდა ფსიქოლოგიური ფრაგმენტაციის დაძლევის და სულიერი სისავსის მიღწევის საშუალებას. 

          ყოველი მათგანის ისტორია არის შთაგონების წყარო ვინაიდან აჩვენებს რომ  ადამიანს აქვს ღრმა გარდაქმნის უნარი.

           სკეპტიკოსები მოქცევაში  ხშირად ხედავენ ადამიანის თავდაპირველი ბუნების განსხვისებას,დაკარგვას,მაგრამ თვითონ მოქცეულისთვის  სწორედაც რომ პირიქითაა.  მოქცევის  შემდეგ მისი არსებობა იძენს უფრო მაღალ აზრსა და მნიშვნელობას,სცდება მისი ინდივიდუალობის საზღვრებს და განახორციელებს მისი პიროვნულ პოტენციალს მთლიანად.

                       პრაქტიკული სულიერება:

        პემა ჩოდრონი// Pema Chödrön//," შიშის ბასტიონები"//2001//:

          მოჰანდას განდი,"ავტობიოგრაფია ანუ ჭეშმარიტების ჩემი გამოცდილება"//1927//;

           ხალილ ჯიბრანი,"წინასწარმეტყველი"//1923//;

   დან მილმანი, "მშვიდობიანი მეომარი"//1989//;

   თიჩ ნატ ჰანი //Thich Nhat Hanh//,"სრული ცნობიერების სასწაული"//1975//;

                      მიგელ რიზ//Miguel Ruiz//, "ოთხი ტოლტეკური შეთანხმება"//1997//;

                  შინრიუ სუზუკი  //Shunryu Suzuki//, "ზენის სული,ახალი სული"//1970//;

                  ეკჰარტ ტოლი  //Eckhart Tolle//,"აწმყო მომენტის ძალა-სულიერი გაღვიძების გზამკვლევი" (1999)

    ჩოგიამ ტრუნგპა //Chögyam Trungpa//, "ტიბეტური გზის პრაქტიკა,სულიერი მატერიალიზმის იქით"(1973).


             ბუდისტი მონაზონი პემა ჩოდრონი // Pema Chödrön// ყვება ბიტნიკი პოეტი ჯეკ კერუაკის თავგადაავალს. ის კი წავიდა მთებში თვითონაც არ იცოდა თუ ვისთან,ღმერთთან თუ ბუდასთან, შესახვედრად. 

                        წავიდა და დარჩა საკუთარი თავის პირისპირ თავდაცვის მისთვის ჩვეულებრივი საშუალებების ანუ სლკოჰოლის და ნარკოტიკის გარეშე.

              ჩვენ ხშირად დიდი იდები გვაქვს გამოცხადების,გასხივოსნების შესახებ,მაგრამ სულიერი ცხოვრების ყველაზე გავრცელებული რეალობაა თანაგრძნობა და სამართლიანი პრინციპების დაცვა.  

    სწორედ ამ გზას დაადგა ესოდენ გამოჩენილი პერსონაჟი როგორიცაა მაჰატმა განდი.  მისი ჭეშმარიტების ძიება ეფუძნებოდა სრულებით უბრალო ცხოვრებას,სექსუალურ თავშეკავებას  მკაცრ შეზღუდვებს კვებისას. 

          ამ ძიებებმა ახალგაზრდა ეგოცენტრიკოსი გადააქციეს ალტრუიზმის და ადამიანის თავისუფლების სიმბოლოდ

        მსგავსია ვიეტნამელი ბუდისტი მოძღვარი  თიჩ ნატ ჰანის //Thich Nhat Hanh// სრული ცნობიერების კონცეფცია. ის ყველაზე უბრალო ყოველდღიურ მოქმედებებს ანიჭებს აზრს და მნიშვნელობას და ყოველ მომენტს თვლის ძვირფას მომენტად.

           დიდი წარმატება მოიპოვა ეკჰარტ ტოლეს წიგნმა "აწმყო მომენტის ძალა-სულიერი გაღვიძების გზამკვლევი" (1999),აც შეგვახსენებს რომ ჩვენთვის სიმშვიდის და ძალის მოცემა შეუძლია აწმყოს,წარმავალი წამის სრულფასოვნად განცდას. ყველაფერში რასაც ვაკეთებთ დამწყების სულისკვეთების შენარჩუნებით ჩვენ ვინარჩუნებთ მენტალურ სიცხოველეს რაც გვიცავს შეცდომებისგან.

           დისციპლინას და გონებას ნამდვილად შეუძლიათ ჩვენს აზრებზე და მოქმედებებზე ეგოს გავლენის შესუსტება,მაგრამ ცოტა ვინმეს თუ ესმის რომ  სულიერების გულმოდგინე ძიებაც შეიძლება  ეგოს პროდუქტი იყოს...


                  აღქმის კარიბჭეთა გახსნა 

რიჩარდ ბახი,თოლია ჯონატან ლივინგსტონი//1970//

 ფრიტიოფ კაპრა,ფიზიკის დაო // 1976//

  კარლოს კასტანედა,მოგზაურობა იქსტლანში//1972//

        შუანგ ძუ,შუანგ ძუ//მე-4 ს.//
  გ.ი.გურჯიევი,შეხვედრები შესანიშნავ ადამიანებთან//1960//

   ჯ.კრიშნამურტი,იფიქრე ამ რამეებზე//1964//

     რობერტ მ.პირსიგი,ტრატატი ზენზე და მოტოციკლეტების მოვლაზე//1974//.

     
  ხშირად ფიქრობენ რომ სულიერი ლიტერატურა ლაპარაკობს მხოლოდ ღმერთზე.

      ამ ლიტერატურის ღრმად შესწავლისას კი ცხადი ხდება რომ ლაპარაკია ყალბი აღქმებისგან და წარმოდგენებისგან განთავისუფლებაზე. შუანგ ძუს ისტორიული ნაშრომის იდტორიები და ანეგდოტები,მაგალითად, მიზნად ისახავენ  სულის შეჯანჯღარებას და მის გამოყვანას მისთვის ჩვეული გაშტერებული თუ უგრძნობელობის მდგომარეობიდან, მისთვის ყველაფერი ხილულის უკან არსებული უნივერსალური ენერგია დაოს ჩვენებას.

             ჩვენთან უფრო ახლოს გ.ი.გურჯიევი ცდილობდა  სომნაბულა-მთვარეულებისავით მცხოვრებთა გამოღვიძებას და  მათთვის ცხოვრებისთვის აზრის და მნივნელობის მიმნიჭებელი სიღრმეების ჩვენებას.

    იგივეს ისახავდა მიზნად კრიშნამურტი. ის მექანიკურად მცხოვრებ და შეზღუდული მიზნების მისაღწევად მშრომელ უბრალო "ტექნიკოსებს" განასხვავებდა "შემოქმედთაგან" რომლებიც მათი ცხოვრების ცენტრში აყენებენ სიყვარულის და ჭეშმარიტების მსგავს ღირებულებებს და შემდეგ ცდილობენ მათ განხორციელებას. 



   


            თავის სახელგანთქმულ ნაშრომში  "ტრაქტატი ზენზე და მოტოციკლეტების მოვლაზე" // "Traité du zen et de l'entretien des motocyclettes",1974// რობერტ მ.პირსიგი ყვება ისტორიას პიროვნებისა რომელიც კინაღამ გააგიჟა ჭეშმარიტების ძიებამ,მაგრამ რომლის ცხოვრებაც მიუხედავად ყველა სირთულისა არაჩვეულებრივად გამდიდრდა.

   ჭეშმარიტების ძიება ურთულესი და ძალიან მტკივნეული პროცესია და ბევრი ვერ უძლებს და ვერ ბედავს ამას.

     კარლოს კასტანედა ალბათ არის ის მწერალი ვინც ყველაზე უკეთესად დაამსხვრია ნორმალური კონცეპტუალური სქემები.

            მისი პერსონაჟი დონ ხუანი ასწავლის რომ ადამიანი საკუთარ თავს მთლიანად განახორციელებს მხოლოდ მაშინ როდესაც ის დაიმორჩილებს თავის სულს და აღარ იქნება თავისი კულტურის უბრალი ანარეკლი.

              ამის თქმა უფრო ადვილია ვიდრე გაკეთება ვინაიდან ჩვენ ვართ განპირობებული არსებები მაგრამ მისწრაფება ნამდვილად ცნობიერ ადამიანებად გახდომისკენ არის  ადამიანის ერთ-ერთი ყველაზე ღირსეული საქმიანობა. უშუალოდ ზევით ჩამოთვლილი წიგნები არ ეფუძნებიან ღმერთის განსაკუთრებულ,რომელიმე რწმენას.

                 ღმერთთან ურთიერთობა და ადამიანის ცხოვრების აზრი და მნიშვნელობა :

    ტერეზა დავილა, შინაგანი ციხე-სიმაგრე //1570//

 ღაზალი,ბედნიერების ალქიმია//1097//

     დაგ ჰამერშელდი,ნიშანსვეტები//1963//

      დანიელ კ.მატი,არსებითი კაბალა //1994//

  დედა ტერეზა,სულ მარტივი გზა//1994//

  მაიკლ მიუტონი,სხვა სხეული ჩემი სულისთვის,მოგონებები საიქიოში მოგზაურობის შესახებ//1994//

     ემანუელ სვედენბორგი,ცა და მისი საოცრებები და ჯოჯოხეთი//1758//

       ჰილ დონალდ უოლში,საუბრები ღმერთთან //1995//

        რიკ უორენი,ცხოვრება,ვნება,ხვედრი,რატომ ვარ ამქვეყნად? //2002//

              სიმონ ვეილი,ღმერთის მოლოდინი //1949// 



                   






   რატომ ვარსებობთ ?  ამ კითხვამ შთააგონა  სულიერების ყველა თხზულება.  უკვე მაჰმადიანი მოაზროვნე  ღაზალი მის ნაშრომში « სულიერების ალქიმია » //1097// ამბობდა რომ ადამიანი შექმნილები არიან იმიტომ რომ სრულყონ თავისი ცოდნა ღმერთის შესახებ და ჩვენი ბედნიერება დამოკიდებულია ამ ცოდნის გაღრმავებაზე.

   
          დანიელ მატმა მის წიგნში « არსებითი კაბალა »    « The Essential Kabbalah » //1994// თქვა რომ ადამიანები შექმნილები არიან იმიტომ რომ მათ შესძლონ თავისი განსრულება-სამყაროს სრულყოფა დამოკიდებულია ყოველი ადამიანის უნიკალური პოტენციალის რეალიზაციაზე.

    რიკ უორენმა (Rick Warren) მის წიგნში  « ერთი ცხოვრება,ერთი ვნება, ერთი ხვედრი, რატომ ვარ ამქვეყნად ? »(2002)    თქვა რომ ადამიანი შექმნილია ღმერთის განსადიდებლად და ადამიანის ფორმა გვაძლევს სულის მარადიულობის სრულად აღქმის საშუალებას.

    ცხოვრები აზრის პოვნა განმსაზღვრელი მომანტია პიროვნების ცხოვრებაში.

   დედა ტერეზა თავის წიგნში « სულ უბრალო გზა » ყვება რომ  მოწოდება კალკუტას უღატაკეს მაცხოვრებელთა დასახმარებლად წასვლისკენ მან შედარებით გვიან გაიგონ. მაგრამ ეს მოწოდება იმდენად ცხადი და აშკარა იყო რომ  მოკრძალებული სკოლის დირექტორი დედა ტერეზა 15 წლის მანძილზე გადაიქცა მსოფლიო მასშტაბის სულიერ ლიდერად.

      დედა ტერეზა შთაგონებული იყო ტერეზა დავილათი რომელიც უბრალო მორჩილიდან  ღმერთის ექსტატური ხილვების სერიის შემდეგ გადაიქცა მრავალი მონასტრის და სავანის დამფუძნებელ სულიერ ლიდერად.

           დაგ ჰამარშელდი არის მაგალითი მორწმუნესი რომელმაც დაიკავა საერთაშორისო მნიშვნელობის თანამდებობა.

   კითხვას თუ რატომ ვარსებობთ აჩენს ჩვენი ცხოვრების ხანმოკლეობის გაცნობიერება.  

    არსებობს მრავალი ნაშრომი სიცოცხლეზე სიკვდილის შემდეგ და მარადიობის კონცეფციაზე.

        ემანუელ სვედენბორგი თავის ნაშრომში "ცა და მისი საოცრებები და ჯოჯოხეთი"//1758//  აცხადებდა რომ მან აღწერა სამყაროები რომლებიც მან თვითონ ნახა შეცვლილი ცნობიერებით მოგზაურობის დროს. 

   მაიკლ მიუტონი ნაშრომში "სხვა სხეული ჩემი სულისთვის,მოგონებები საიქიოში მოგზაურობის შესახებ"//1994// დამაჯერებლად ყვება იმას რაც გაიგო ჰიპნოზში მყოფი ადამიანებისგან იმაზე თუ რა ხდება ფიზიკური სიკვდილის შემდეგ.


               კაცობრიობის სულიერი ევოლუცია:

            რიჩარდ მორის ბუკე,კოსმიური ცნობიერება (  Richard Maurice Bucke, La Conscience cosmique,1901)

         გარი ზუკავ,სულის სამყოფი,ხუთი გრძნობის მიღმა(Gary Zukav,Le Siège de l âme,au-delà des cinq  sens,1990)

ჯეიმს რედფილდი, ანდების წინასწარმეტყველება, საიდუმლო ხელნაწერის ძიებს პერუს ჯუნგლებში( James Redfield,La Prophetie des Andes,le poursuite  du manuscrit ecret  dans la jungle du Pérou,1994//

   კენ ვილბერი,ყველაფრის თეორია ( <Ken Wilber,A Theory of Everything,2000):

              სულიერ ლიტერატურაში ფართოდაა გავრცელებული აზრი რომლის თანახმადაც ადამიანის ცნობიერება ყალიბდება თანდათან.

           რ.მ.ბუკე ამბობს რომ ისტორიის მანძილზე მისტიკურ გამოცდილებათა რაოდენობა გაიზარდა, რომ უშუალო ღვთაებრივ გამოცხადებათა გამრავლება სულ უფრო და უფრო უსარგებლოს ხდის რელიგიას. 

            გარი ზუკავის თქმით კაცობრიობის ევოლუცია 5 გრძნობის მქონე ადამიანს გადააქცევს მრავალგრძნობიან არსებად რომელიც გააცნობიერებ სულიერი სინამდვილის მრავალ დონეს  და იმას რომ ჩვენ ვართ ადამიანური გამოცდილების განმცდელი სულიერი არსებები.

            ანდების წინასწარმეტყველება გვეუბნება რომ მატერიალური უსაფრთხოების ძიება ნელ-ნელა ადგილს დაუთმობს  ცხოვრრბის ზრის სულიერ ძიებას. 

           ჩვენი ხანის ერთ-ერთი დიდი სულიერი თეორეტიკოი კენ ვილვერი ყველაფრის თეორიის თანახმად ცნობიერების განვითარება მოიცავს ჩვენს მიერ ევოლუციი და ფიზიკის კანონთა ცოდნას. 
          მის თანახმად ჩვენ არ ვცხოვრობთ მარტო სივრცის და მატერიის სამყაროში. ჩვენი სამყარო ასევე მოიცავს ემოციურ,მენტალურ და სულიერ განზომილებებსაც.

             სახეობათა ჭეშმარიტი ევოლუცია მოხდება მაშინ როდესაც პიროვნულ განვითარებას მივანიჭებთ იგივე მნიშვნელობას რასაც ვანიჭებთ მატერიით მანიპულაციას.

                 ორიენიტირები სულიერ გზაზე:

                უხილავი სამყაროს აღიარება :

               " თუ კი მოვისურვებთ  ცნება რელიგიის მნიშვნელობის ახსნას ყველაზე ზოგადი და მომცველი ცნებებით შეიძლება ვთქვათ რომ ის ეფუძნება რწმენას რომლის თანახმადაც არსებობს უხილავი სამყარო და ჩვენი უმაღლესი ბედნიერებაა ჰარმონიზაცია ამ უხილავ სამყაროსთან //უილიამ ჯეიმსი"//.

              ჩვენ ვფიქრობთ რომ ადამიანი საკუთარ თავს ახორციელებს დამკვიდრებით  და მიზნების მიღწევით ისევე როგორც მისი სამყაროს მოწყობით მისი მიზნებისა და წადილების შესაბამისად.  

       ვფიქრობთ რომ ჩვენ ჩვენს მიზნებს მივაღწევთ საკმარისი ძალისხმევის და დროის შემდეგ. 

     მაგრამ თუ კი საკმაოდ დიდხანს ვცხოვრობთ ჩვენ აუცილებლად გავიგებთ ძველი აღთქმის ანდაზას: "ადამიანის გულში ბევრი პროექტია,მაგრამ სრულდება მარადიულის ჩანაფიქრი".

         ყველას არ სჯერა განსაკუთრებული ღმერთისა მაგრამ  უმრავლესობა ხედავს რომ სამყაროს ხელმძღვანელობს გონიერი ძალა. 

            მაშ,პირველი ნაბიჯი სულიერ გზაზე ალბათ იქნება იმის აღიარება რომ რომ ცხოვრება უკეთესი და უფრო აზრიანი იქნება თუ კი ვიცხოვრებთ ამ უხილავ სამყაროსთან  თანხმობით. 

              დაოსიზმში ამ უხილავ სამყაროს თუ ძალას ჰქვია დაო. როდესაც პიროვნება ეხამება დაოს  ის ხედავს საგანთა ჭეშმარიტ ბუნებას.

              ამის მისაღწევად პიროვნებამ უნდა ისწავლოს თავმდაბლობა და აღიაროს რომ ის არის მასზე ბევრად უფრო დიდის უბრალო ელემენტი ან უბრალო გამოვლინება.


             ცხოვრების,არსებობის აზრის აღმოჩენა:

              კარლ გუსტავ  იუნგის თქმით ყოველი ადამიანის ამქვეყნად გაჩენა სვამს კითხვას რომელსაც პასუხი უნდა გასცეს ამ ადამიანის ცხოვრებამ.
               ადამიანთა უმრავლესობა არ ხედავს მათ ცხოვრებას ასე,მაგრამ სულიერი გამოცდილება გვაჩვენებს რომ ვინაიდან ვართ ქმნილებები უნდა იყოს მიზანი რისთვისაც შეგვქმნეს. 


           თავის წიგნში "ცხოვრება,ვნება,ხვედრი,რატომ ვარ ამქვეყნად?"  რიკ უორენი ყოველ ინდივიდუალურ არსებობას ადარებს გამოგონებას რომლის მიზანი და დანიშნულება  შეიძლება გავიგოთ მხოლოდ მის გამომგონებელთან კონტაქტით. ამ შეხვედრამდე ცხოვრება უაზროა. 

              რა თქმა უნდა ჩვენ ამ აზრის ძიება შეგვიძლია ჩვენს პიროვნულ ამბიციებზე დაფუძნებული მიზნისკენ სწრაფვით,მაგრამ ჩვენი არსებობა გადადის სხვა დონეზე როდესაც ჩვენი არსებობის აზრი გვეცხადება 
 ღვთაებრივი გზებით.

           კაბალას სიბრძნის თანახმად ღვთაებრივ პრინციპ ადამიანის მოქმედება სჭირდება იმისთვის რომ სამყარომ შესძლოს თავისი პოტენციალის განხორციელება.

         მაშ უნდა ვიფიქროთ ღმერთის ნებაზე და შესაქმის საიდუმლოებებზე. 

             ამიტომ ჩვენ აღარ უნდა გვჯეროდეს მარტო ჩვენი თავის და უნდა გავიაზროთ ღმერთის უზომობა რათა უკეთ გადავიქცეთ ღვთაებრივი გამოხატვის საშუალებად.

            ადამიანთა უმრავლესობა ფიქრობს რომ ასეთ საშუალებად გადაქცევით ჩვენ აღარა ვართ ჩვენი ცხოვრების ბატონ-პატრონნი,მაგრამ ყველა მისტიკოსის თქმით ასეთი დამოკიდებულება ბიძგს აძლევს ჩვენ მთელი პოტენციალის გაფურჩქვნას. 

                საკუთარი თავის ცოდნე არის ცოდნა იმისა თუ რა უნდა ღმერთს რომ ჩვენ ვიყოთ. და ღმერთის ეს სურვილი და დაპირება ჩვენ უნდა გამოვხატოთ ამქვეყნად ჩვენი მოქმედებით.


                 ეგოს დაკარგვა






მეოცე საუკუნის ქრისტიანი კლაივ ლიუისი

ტოლკიენის მკითხველი

კლაივ სტეპლ ლიუისი //ინგლ// Clive Staples Lewis;1898 წლის 29 ნოემბერი, ბელფასტი. დიდი ბრიტანეთი -1963 წლის 22 ნოემბერი, ოქსფორდი. დიდი ბრიტანეთი//.ინგლისელი და ირლანდიელი მწერალი, მეცნიერი და ღვთისმეტყველი. ასევე ცნობილია მხატვრული ნაწარმოებებით ფენტეზის სტილში. ოქსფორდის ლიტერატურული ჯგუფი ინკლინგები ერთ-ერთი გამოჩენილი წარმომადგენელი //ვიკიპედია//.

ეშმაკის ტაქტიკა (1942)

კ: ლიუისი (C.S.Lewis)

«ჩემო ძვირფასო ვორმვუდ, წუხილით შევიტყე რომ შენი პაციენტი გაქრისტიანდა. ნუ გექნება იმედი რომ გადაურჩები ჩვეულებრივ სასჯელს...ამასობაში ჩვენ არ უნდა შევეგუოთ ჩვენს უბედობას. უსარგებლოა სასოწარკვეთა: ასობით ასეთი მოქცეული სრულწლოვანი ისევ დაგვიპყრია მტრის ბანაკში ცოტა ხნით მათი ყოფნის შემდეგ. ისინი ეხლა ისევ ჩვენთან არიან. 

პაციენტის ყველა მენტალური და ფიზიკური უნარი ისევ ჩვენს სასარგებლოდაა.»

რამოდენიმე სიტყვით:

დავუპირისპიროთ ჩვენთვის საინტერესო საგანი იმას რაც არაა კარგი და გავიგებთ კარგია თუ არა ჩვენთვის საინტერესო საგანი.

Screwtape არის ბებერი დემონი რომლის სამუშაოცაა დედამიწაზე ბროტების და ტანჯვის რაოდენობის ზრდა.

მის გასაკეთებლად ის ყურადღებით არჩევს ზოგ ადამიანს და ტანჯავს მათ ცდუნებებით რათა მოაშოროს ისინი უფლის სულს.

მისი მოწაფეა მისი ძმისშვილი Wormwood. ბიძა ძმისშვილს უგზავნის დაწვრილებით ინსტრუქციებს თუ როგორც უნდა გამოიყენოს მან ადამიანის სისუსტეები და როგორ უბიძგოს მას მუდამ ცოდვის ჩადენისკენ.

ს. ლიუისის ერთდროულად შოკის მომგვრელი და სასაცილო სატირა «ეშმაკის ტაქტიკა» პოპულარული გახდა გამოცემისთანავე, გაიყიდა ნახევარ მილიონზე მეტი ეგზემპლარი. 

იმხანად გავრცელებული ათეიზმისთვის, მატერიალიზმისთვის და ეგზისტენციალიზმისთვის გაცემულმა ამ ბრწყინვალე პასუხმა მოხიბლა ის მკითხველი რომელიც ჩვეულებრივ უარყოფდა ქრისტიანობას როგორც მორალური შთაგონების წყაროს.

Screwtape დაუღალავად და მუხლჩაუხრელად უბიძგებს საცოდავ კაცს ცოდვათა ჩადენისკენ და იმის დაჯერებისკენ რომ ადამიანური პროგრესი შეუძლებელია.

ამ თხზულების კითხვა გამოწვევაა იმიტომ რომ მასში ყველაფერი წარმოდგენილია მორალური თვალსაზრისის საწინააღმდეგოდ.

მუდამ უნდა გვახსოვდეს რომ მტერს უძახიან ღმერთს და რომ ეშმაკების მიერ შეთავაზებული ცხოვრების წესი უპირისპირდება კარგი ქრისტიანის ცხოვრების წესს.

ასე მაგალითად Screwtape ჩივის რომ მტერმა ანუ ღმერთმა ადამიანებს მისცა სიკეთის არჩევის თავისუფლება და რომ ღმერთს მართლაც უყვარს ეს ჭიაღუა ადამიანი.

და თავის ერთ-ერთ წერილში ის წერს:
«უნდა გავიგოთ რომ ღმერთს მართლაც უყვარს ადამიანი და მისი შეწევნაც არაა სუფთა პროპაგანდა. ეს უფრო თავზარდამცემი ჭეშმარიტებაა. მას მართლაც უნდა სამყაროს შევსება თავისი პატარა და საზიზღარი ასლებით».

წიგნის ყოველ თავი ეხება ცალკეულ ცდუნებას-ქედმაღლობას,ავხორცობას,მოყვასის სიყვარულის ნაკლებობას,რომლებსაც მიაწერს გონიერ და სულით სავსე არსებებად წარმოდგენილ ურწმუნოებს.

პირველი შეტევა:
ლიუისი წარმოგვიდგენს Screwtape-ს და Wormwood-ის მიერ შერჩეულ მსხვერპლს. ესაა მარტოხელა ახალგაზრდა. ეშმაკები ცდილობენ მის დაახლოებას მრავალ არც ისე სასურველი ზნეობის ქალთან.

მაგრამ თავზარდაცემული დემონები მალე დაასკვნიან რომ კაცს შეუყვარდება კარგი ოჯახიდან გამოსული და კარგი რეპუტაციის მქონე ქრისტიანი ქალიშვილი.

ისინი დაასკვნიან რომ ეხლა ამაოა ახალგაზრდის გზიდან აცდენის მცდელობა და გადაწყვეტენ მისი სულიერი განცდების გარყვნა-შელახვას.

ახალგაზრდა ტრიალებს ქრისტიან ინტელექტუალთა წრეებში და ეშმაკები ხელს არ უშლიან მას ამაში.

ისინი ახალგაზრდას იზიდავენ მოდური იდეებისკენ რომელთა თანახმადაც ეკლესია არის მისი დამფუძნებლის ჩანაფიქრის ბიუროკრატიული გადაგვარება,იესო კი იყო უბრალო ისტორიული პერსონაჟი და არა ღვთაებრივი ფიგურა,და ქრისტიანობა თავისთავად არაა საკმარისი და «უკეთესი» საზოგადოების შესაქმნელად მას უნდა დაემატოს სოციალური პროგრამები.

ეშმაკები ახალგაზრდას არწმუნებენ იმაში რომ ქრისტიანობა თავისთავად მოძველებულია და მის გასაცოცხლებლად უფრო დიდ საზოგადოებაში ქრისტიანობას უნდა მიეცეს უფრო «სექსი» ხასიათი.

ამ ხრიკმა გაჭრა. კაცი მაშინ დადიოდა მსუბუქი ყოფაქცევის და მასზე ბევრად უფრო დაწინაურებულ ინტელექტუალთა წრეში. 

Screwtape- მ მას ჩაუნერგა სიამაყე თავისი საკუთარი სულიერი უნარებით.

ეშმაკის გეგმით ახალგაზრდას უნდა ეგრძნო რომ ის ჩვეულებრივ ქრისტიანებზე უკეთესი ქრისტიანია. Screwtape ეუბნება Wormwood-ს:

" მას იზიდავს ვიწროში წრეში საიდუმლოდ ყოფნა. ითამაშე ამ გრძნობაზე,ასწავლე მხიარული სახის მიღება ურწმუნოთა ლაპარაკის მოსმენისას."

ისტორია ხდება ინგლისში ომის დროს,როდესაც ადამიანები ცხოვრობდნენ მკვლელი ყუმბარების ჩამოცვენის შიშით. ეს პერსპექტივა მოსწონს Wormwood-ს,მაგრამ Screwtape ეუბნება რომ ჯობია რომ მათი მსხვერპლი ცოცხალი დარჩეს.

ეშმაკების კაცი გადაურჩა ომს. ისინი შესძლებენ მათთვის ყველაფერი სასურველის გაკეთებას როდესაც ის 50 წლისა გახდება.

ამ ასაკის ადამიანები იოლად იკარგებიან სულიერ უდაბნოში.

უსახური და მოსაწყენი ყოველდღიურობა,ახალგაზრდობის იმედების გაცრუება და წარუმატებელი სიყვარულები ეშმაკებისკენ გადახრის ადამიანს.

მოზეიმე Screwtape წერს: "სულიერი რეურსების ამოწურვის და სულიერი სიცარიელის გაჩენის საუკეთესო პირობები იქნება ის რუხი,უსახური ცხოვრება რომელსაც ჩვენ მათ შევუქმნით და ჩვენ მათ ვასწავლით ჯავრით რეაგირებასაც".

Screwtape შემდეგ ცბიერი ტონით აღნიშნავს რომ ეშმაკების პოზიციას აძლიერებს ადამიანის წარმატება და სიმდიდრე ვინაიდან სიმდიდრე ადამიანს მიაჯაჭვებს სამყაროზე და მატერიალურ საზრუნავზე.

განა ნამდვილად სჭირდება ღმერთი სახელგანთქმულ და პოპულარულ ადამიანს?

ეშმაკის მიზანია,მაშ, ადამიანის კიდევ უფრო დაბმა ამ სამყაროს მატერიალურ საზრუნავზე რაც იოლდება ადამიანის ხანში შესვლასთან ერთად.

სამაგიეროდ ეშმაკების სამუშაოს ბევრად უფრო ართულებს ახალგაზრდული //ან გულით ახალგაზრდების// სპონტანურობა და სიცოცხლის სიყვარული.

ფინალური შეტევა:
Screwtape-ს მთავარი მიზანია არ დაუშვას მისი მსხვერპლის მიერ საკუთარი თავის რამენაირად შეცნობა. მას უნდა მსხვერპლის ჩაკეტვა მის დაუმუშავებელ-დაუხვეწავ ემოციებში რომლებიც შეუძლებელს ხდიან აზროვნებას და ობიექტურობას.

ლონდონზე ბომბების ცვენის დროს Wormwoodი ამბობს რომ კარგი იქნებოდა მათ მსხვერპლში ცოტა ლაჩრობის შეშხაპუნება. მაგრამ Screwtape უარყოფს ამ წინადადებას იმიტომ რომ ლაჩრობა აჩენს სირცხვილს რამაც შეიძლება ბიძგი მისცეს საკუთარი თავის გადაფასებას და გააჩინოს უკეთეს ადამიანად გახდომის სურვილი.

ეშმაკთა დუეტი ყველაფერს გდებინებს ხელიდან თავის მსხვერპლს,უარს ათქმევინებს მას მის პასუხისმგებლობებზე და გადაწყვეტილებებზე,ყველაფერზე რისი მეშვეობითაც ადამიანი უკეთესი ხდება.

ეშმაკები თავის მსხვერპლს აგონებენ აზრს რომ ისაა თავისი საკუთარი ბედის გამგებელი და მას სულ არ სჭირდება ღმერთის დახმარება. Screwtape-სთვის უბედურებათა ხანაში სიამოვნება იყო დაგეყოლიებინა და გადაგებირებინა ადამიანი სწორედ მაშინ როცა მისი საშველი ახლოს იყო//თუ კი უბედურმა ეს იცოდა//".

ეშმაკების მსხვერპლმა დაინახა ბომბის მიერ აოხრებული სახლის კედელზე გადმოკიდული დამწვარი ადამიანი და დაემონებმა გაიხარეს.

მათ ეგონათ რომ მათ ეს უბედური ბოლოს და ბოლოს დაარწმუნეს იმაში რომ სიცოცხლეს არა აქვს არავითარი აზრი,რომ სიცოცხლე უაზრო კოშმარია და მეტი არაფერი.

მაგრამ ეშმაკების მიერ დევნილი ადამიანი თავის მდევრებს აოცებს იმით რომ ნანგრევებშიც სცნობს სიცოცხლის სასწაულს.

ის ეხლა გაექცა ეშმაკს.

Screwtape ადამიანს აღწერს როგორც "ცხოველს, ლოგინში ნაშობ რაღაცას".

მაგრამ ეშმაკის მიერ ცხოველად გამოცხადებული ადამიანი ეხლა სიცოცხლეს ხედავს ღმერთის თვალით.

ბოლო შენიშვნები:
ლიუისმა თავისი "ეშმაკის ტაქტიკა" უძღვნა თავის მეგობარ ჯ.რ.ტოლკიენს.

ლიუისს მეორე მსოფლიო ომის პირველ წლებში ბიბისით უკვე მიჰყავდა რადიოფონური ქრონიკები ათწუთიანი საუბრები და ამიტომ უკვე ცნობილი იყო.

არონიკები მუდამ ეხებოდა ქრისტიანად მოქცევას და მორალს.

"ეშმაკის ტაქტიკის" წერილებში ზოგი ხედავდა იმ დროის პოლიტიკური მოვლენების ასახვას. მაგრამ ავტორს ყველაზე მეტად აინტერესებდა ადამიანის შინაგანი ცხოვრების საკითხები და გადაწყვეტილებები რომლებსაც ვიღებთ ყოველ დღე.

წიგნის რამდენადმე მოდიდან გასული მორალი ისევ მოქმედებს და ლიუისის აშკარად ქრისტიანული თვალსაზრისის მიუხედავად მკითხველებს იოლად შეუძლიათ წიგნის ეშმაკების ჩანაცვლება თავისი სკუთარი დემონებით.

ლიუისის სამყარო არის სიკეთის და ბოროტების დაპირისპირება. და ეს პოზიცია უფრო დამაჯერებელია ვიდრე არადამაჯერებელი.

ყოველ შემთხვევაში ის გვაფიქრებს იმაზე თუ როგორ ვიაზრებთ და ვამართლებთ ჩვენს საკუთარ აზრებს და მოქმედებებს.

წიგნის წაკითხვის შემდეგ ადამიანს რჩება აზრი რომ ჩვენში არის რაღაც რაც წინააღმდეგობას უწევს კორუფციას და გარყვნილებას და ჩვენი საკუთარი მეობის ერთგულების შენარჩუნებით ჩვენ შეგვიძლია ამ წინააღმდეგობის გაძლიერება....

// ამ შესანიშნავი ნარკვევის ფრანგულად წაკითხვა შეიძლება ტომ ბატლერ-ბაუდონის მშვენიერ წიგნაკში სულიერების 50 კლასიკოსი,აღმოაჩინეთ მარადიული სიბრძნეები,პარიზი, 2011-Tom Butler-Bowden,50 classiques de la spiritualité,Découvrez les sagesses éternelles,ინგლისურად 50 Spiritual Classics //.

აინტერესო თანამედროვეთა პორტრეტებიდან-სომერსეტ მოემი:

"მშვიდობის მოსაპოვებლად საჭიროა ეგოს შიშების და წადილების დაძლევა და სულის ცხოვრებით ცხოვრება". 

"სამართებლის პირი" // 1944//:
"მას არა აქვს არავითარი ამბიცია და ის არ ეძებს სახელს. მას სულ არ მოეწონებოდა ცნობილ პიროვნებად გადაქცევა. მაშ ის შეიძლება კმაყოფილი იყოს არჩეული ცხოვრებით ცხოვრებით,მხოლოდ თავის თავად ყოფნით.

მაგრამ ის შეიძლება ფიქრობდეს რომ ის მიიზიდავს გაურკვეველ სულებს ისე როგორც სანთელი იზიდავს პეპლებს და ისინი ოდესმე გაიზიარებენ მის აზრს უდიდესი კმაყოფილებაა მხოლოდ ცხოვრება სულში".

რამოდენიმე სიტყვით:

"მშვიდობის მოსაპოვებლად საჭიროა ეგოს შიშების და წადილების დაძლევა და სულის ცხოვრებით ცხოვრება". ეს თხზულება ეფუძნება მოემის მოგონებებს, მაგრამ ის იკითხება როგორც რომანი. თვითონაცაა წარმოდგენილი მის მიერ მოთხრობილ მოვლენებში. ავტორი ასრულებს მთხრობელის და მოთხრობის პერსონაჟის ორმაგ როლს.

რას ნიშნავს სათაური? წინასიტყვაობის სახით მოემს მოჰყავს უპანიშადების ერთი ადგილი: "გზა სამართებლის პირისავითაა გალესილი, საშიშია და ძნელია გასავლელად. სწორედ ამას ამბობენ ბრძენნი".
წიგნი ლაპარაკობს იმაზე თუ რას უშვრებიან ადამიანები თავის ცხოვრებას და როგორ გვიჭირს არჩევა გზისა რომელიც იძლევა ჩვენი სულიერების განვითარების საშუალებას.

სამართებლის პირის ერთ მხარესაა არსებობა რომელსაც ახასიათებს უსაფრთხოების ძიება, კონფორმიზმი და საზოგადოების მიერ დადგენილი მიზნების მიღწევის მცდელობა. სამართებლის პირის მეორე მხარესაა პიროვნების ჩაკარგვა სიცოცხლის აზრის უფრო ფართო ძიებაში.

სომერსეტ მოემს ხიბლავს მეორე გზის ამრჩევი ადამიანი. ცოტა ჩვენგანი თუ ირჩევს შეგნებულად ამ გზას.

სომერსეტ მოემმა მთლიანობაში გაყიდა 40 მილიონზე მეტი წიგნი, მაგრამ მისი უდიდესი წარმატება იყო "სამართებლის პირი".

ისტორია ვითარდება 1920-1930-ანი წლების პარიზში,ჩიკაგოში,ლონდონში. მაგრამ მთავარი პერსონაჟი ლარი დარელი მოკლე მომენტებში თუ სწვდება სულიერ საიდუმლოს. წიგნი დღემდე პოპულარულია. ეს კომენტარი ეხება მოთხრობის და პერსონაჟების დიდ ხაზებს.

ლარი და იზაბელი:
ახალგაზრდა ამერიკელი ლარი დარელი მიდის ომში საფრანგეთში როგორც მფრინავი. მისი საცოლეა ჩიკაგოს კარგი ოჯახის მომხიბლავი ქალიშვილი იზაბელ ბრედლი. მათ დაქორწინებას ხელს უშლის მხოლოდ ის რომ ლარი აგვიანებს მუშაობის დაწყებას.

მას აქვს პატარა რენტა რაც მას აძლევს მუშაობის გარეშე არსებობის საშუალებას,მაგრამ იზაბელის და დედამისის აზრით ნორმალური ადამიანი უნდა ყოველ დღე დგებოდეს ადრე და მიდიოდეს სამუშაოდ რათა თავისი ადგილი ადგილი მონახოს აღმავლობის გზაზე მდგარ მსოფლიო ეკონომიკაში.

მათი მეგობარი გრეი მატურინი არის მილიონერის შვილი და შრომის სიმპატიური ფანატიკოსი. გრეის მამამ ლარის კარგი თანამდებობა შესთავაზა თავის საწარმოში,მაგრამ ლარი ისევ ყოყმანობს. ის ამბობს რომ ომის შემდეგ საჭიროა ადაპტაციის პერიოდი და როდესაც ის გადაწყვეტს წასვლას პარიზში საცხოვრებლად იზაბელი და დედამისი ამაში ხედავენ მხოლოდ ახალგაზრდულ სიგიჟეს რომელმაც უნდა გაიაროს დაბრძენებასთან და უფრო სტაბილური ცხოვრების დაწყებასთან ერთად. ისინი გადაწყვეტენ ლარისთვის 1-2 წლის მიცემას, მაგრამ ქორწინების პირობა ურღვევი დარჩა.

პარიზში ჩასვლისას იზაბელის დაუდევრად ელეგანტურმა ბიძა ელიოტ ტემპლტონმა გადაწყვიტა მაღალ ფრანგულ საზოგადოებაში ლარის ჩართვის გაადვილება. მაგრამ ლარის სმოკინგიც კი არ აქვს და ცხოვრობს საცოდავ სასტუმროში.

ორი წლის შემდეგ იზაბელი მიდის მის სანახავად. მიუხედავად მათი შეხედულებების სხვადასხვაობისა მათ ისევ უყვართ ერთმანეთი და იზაბელი დარწმუნებულია რომ ლარი ოდესმე დაიწყებს მუშაობას რათა ის არ დაკარგოს.

იზაბელს უნდა პატივცემული ცხოვრება ლამაზი ბავშვებით და მატერიალური კომფორტით. ლარი ცდილობს იზაბელის დარწმუნებას იმაში რომ მისი ცხოვრება დაუჯერებლად მდიდარია და რომ იზაბელი მას უნდა გაჰყვეს მოგზაურობებში და ინტელექტუალურ და სულიერ ძიებებში.

მაგრამ აშკარა ხდება რომ მათი ცხოვრებისეული პროექტები აბსოლუტურად განსხვავდება ერთმანეთისგან და ისინი შორდებიან ერთმანეთს. ერთი წლის შემდეგ იზაბელი ქორწინდება გრეი მატურინზე რომელიც მას ლარიზე ნაკლებად უყვარს მაგრამ მას სურს დაოჯახება.

ლარის მოგზაურობა:
მოემი აჩვენებს რომ ლარი არის უფრო ნორმალური ახალგაზრდა ვინც ერთ მშვენიერ დღეს გადაწყვიტა ცხოვრებას შეუძლია კომფორტზე უკეთესი რამის მოცემა.

მას ესმის რომ უსაფრთხოება არ არსებობს და აღარ უნდა ძველებურად უზრუნველად ცხოვრება. ომში მან ნახა თავისი ზოგი სიცოცხლით სავსე ამხანაგის მოულოდნელად გაქრობა და ამიტომ მას სურს თავისი არსებობის ყოველი წამის დაფასება. მან ჯერ არ იცის ზუსტად თუ რას ეძებს,მაგრამ იგრძნო რომ სიცოცხლეში არის მასზე უფრი დიდი რაღაცა.

მოემი ჩნდება მოთხრობაში და ხვდება ლარის რომელიც ეუბნება რომ მან წაიკითხა სპინოზა და დეკარტე,მაგრამ უფრო აინტერესებს ფლანდრიელი მისტიკოსი ჰუისბროკი.
მოემი ხვდება რომ ლარისთვის სიყვარულზე უფრო მნიშვნელოვანია მისი სულიერი ძიება.

მომდევნო წლებში ლარი ცხოვრობს ერთ ფრანგულ მონასტერში,სწავლობს მისტიკურ ლიტერატურას და მძიმედ მუშაობს რათა "გაიწმინდოს თავი". ის მუშაობს საფრანგეთის ქვანახშირის მაღაროში,ერთ გერმანულ ფერმაში და მეზღვაურად შორეული აღმოსავლეთისკენ მიმავალ ორთქლის გემზე. სამი დღით ბომბეიში შეჩერების შემდეგ ის გადაწყვეტს რომ ინდოეთისგანაც შეიძლება რაღაცის სწავლა და რჩება იქ ორი წლით.

მოემი რეგულარულად უბრუნდება თავისი მოთხრობის მნიშვნელოვან პერსონაჟებს და თვალს ადევნებს მათ ევოლუციას.

ჩვენ ვიგებთ რომ ლარიმ გარკვეული დრო გაატარა ერთ აშრამში როგორც გამოცხადების მქონე გურუ შრი განესას მოწაფემ და რომ მას მთის მწვერვალზე ჰქონდა გადამწყვეტი მისტიკური განცდა.

გამდიდრებულმა იზაბელმა და გრეიმ კი, 1920-ანი წლების ეკონომიკური კრიზისის დროს დაკარგეს მთელი ქონება. რთულ პერიოდში ისინი დაბინავდნენ ელიოტ ტემპლტონის ბინაში პარიზში. გატანჯულ გრეის ეხლა აწუხებს ძლიერი თავის ტკივილები.

ინდოეთიდან დაბრუნებული ლარი ესტუმრება მათ. ლარის ეხლა აქვს მკურნალობის უნარი და ის განკურნავს გრეის ერთგვარი ჰიპნოზის საშუალებით.

თვითონ მოემი საცხოვრებლად გადადის სამხრეთ საფრანგეთში,ელიოტ ტემპლტონის სახლის მეზობელ სახლში. ტემპლტონი ავადაა,მაგრამ დადის მიღებებზე და საჯარო ცერემონიებზე და ამბობს რომ ადამიანმა თავი უნდა აჩვენოს ყველგან,თორემ მას დაივიწყებენ. მისი ცხოვრების უდიდესი მიზანი იყო საზოგადოებრივი აღიარების მოპოვება, მაგრამ ცხოვრების ბოლოს ის თითქმის მიივიწყეს.

მის საპირისპიროდ ლარის არ აინტერესებს არც პრესტიჟი და არც ფული. მოთხრობის თანახმად ტემპლტონი ცხოვრების ბოლოს სასოწარკვეთილი და მარტოსულია,მაშინ როდესაც ლარი მშვიდი და თავდაჭერილია.

ლარი ბოლოს და ბოლოს დაასკვნის რომ აშრამში თუ მონასტერში დახურული ცხოვრება მისთვის უცხოა, მას ურჩევნია ღია სამყაროს სიყვარული და იქ ცხოვრება.

კიდევ უფრო ძლიერი სიყვარული:
მოემის თქმით ადამიანის ცხოვრებაში შეიძლება იყოს ტრფობაზე უფრო მნიშვნელოვანი რამ. სიყვარულის.სატრფოს დამკარგავ იზაბელს დასამშვიდებლად ეუბნებიან რომ ვნებამ შეიძლება დაამსხვრიოს ადამიანთა ცხორება ან ხელი შეუშალოს ნაყოფიერ არსებობას. მიანიშნებენ იმაზეც რომ ლარის სინამდვილეში არც ყვარებია იზაბელი და მისთვის უდიდესი სიამოვნება უნდა ყოფილიყო აბსოლუტის საძიებლად წასვლა და არა მის გვერდით დარჩენა.

ამ კუთხით "სამართებლის პირი" ნაკლებად სენტიმენტალური წიგნია. ის ნათლად გადმოსცემს პერსონაჟების მოტივაციებს და აჩვენებს რომ ყოველი ჩვენგანი ადგენს თავისი ცხოვრების აზრს და მნიშვნელობას და ცხოვრობს ამ მიზნის შესაბამისად.

მაშ მიზნად რაიმე საგნის ან რომელიმე პიროვნების არჩევაზე უკეთესია უფრო გლობალური ღირებულების და მიზნის არჩევა. ჩვენი ქმედებები უნდა განსაზღვროს სწორედ ამ გლობალურმა ღირებულებამ.

გრეი მიზნად ისახავადა დიდხელფასიანი თანამდებობის შოვნას და იზაბელს სურდა შეძლებული უპრობლემო ცხოვრება. ლარიმ მათ საწინააღმდეგოდ ბედნიერება ნახა ღვთაებრივი რეალობის აღმოჩენაში.

მისი მაგალითი მოწმობს იმაზე რომ სულიერი მადლი არ მოდის შემთხვევით. ცხოვრების მიზნად უნდა დავისახოთ გამოცხადება,განათლება სულიერი ნათელის მიღების მნიშვნელობით და არ უნდა ავცდეთ მისკენ მიმავალ გზას.

მოემი აღიარება რომ მის წიგნს არა აქვს ბედნიერი დასასრული ამ გამოთქმის რომანტიული მნიშვნელობით. რჩება შთაბეჭდილება რომ ლარის არსებობამ ის აქცია გამორჩეულად წარმატებული ცხოვრების მოწმედ.

ლარი არის თავისუფალი და ავტონომიური,მაშინ როდესაც სხვა პერსონაჟები გადაიქცნენ მათი საკუთარი ნევროზების თუ სოციალური შეთანხმებების მონებად. მათი ხვედრი არის მათი აზროვნების ჩვეულებების და მათი დაუცველობების ანარეკლი და მეტი არაფერი მაშინ როდესაც ლარი არის თავისი ბედის ნამდვილი გამგებელი...

ბოლო შენიშვნები:
"სამართებლის პირი" არის ერთ-ერთი საუკეთესო შესავალი სულიერი გზისთვის.
მოემი იყო ერთგვარი სკეპტიკოსი და მას არ შეეძლო იმის ახსნა თუ რამ შეცვალა ლარის ცხოვრება.მისი მეგობრის გარემომცველი იდუმალება შეიძლება ყოფილიყო უფრო დიდი ღვთაებრივი საიდუმლოს ნაწილი მაგრამ მწერალმა მკითხველს დაუტოვა საკუთარი დასკვნის გამოტანის საშუალება...

თავისი რელიგიური გრძნობების შესახებ როგორც წესი მდუმარე სომერსეტ მოემმა რაღაც ახალი და განსაკუთრებული დაინახა ლარი დარელში.

მისი წიგნის პერსონაჟები სიცოცხლეში ხედავენ მხოლოდ ბრძოლას არსებობისთვის და სახელისთვის. გამონაკლისია მხოლოდ ლარი რომელიც საკმარისად კარგად გრძნობს თავს იმისთვის რომ ეძებოს პასუხები უფრო ღრმა კითხვებზე.

სომერსეტ მოემი შეხვდა ლარის როცა ის ჯერ ოცი წლის იყო. მაგრამ უკვე ამ ასაკში ლარი თითქოს განთავისუფლებული იყო ამქვეყნიური ამაოებებისგან და წადილებისგან. მან იპოვა სულიერი საიდუმლოს მსგავსი რაღაცა. ამიტომ ის არ ცდილობდა ცხოვრებაში თავის გამოკვეთას და არ კმაყოფილდებოდა უბრალოდ ცხოვრების ექსტატური განცდით.

ლარი შეიძლებოდა ჩათვლილიყო შუანგ ძუს მიერ განდიდებული "სრულყოფილი ადამიანის " პერსონიფიკაციად. ესე იგი პიროვნებად რომელმაც დაძლია შიშის და წადილის რკალები და იპოვა სიმშვიდის თავისი ცენტრი.

ადამიანთა უმრავლესობა კი შიშებში და წადილებშია გახლართული.

"სამართებლის პირი" ბევრს არაფერს გვასწავლის აღმოსავლურ ფილოსოფიაზე თუ სულიერი გამოღვიძების პროცესზე. მაგრამ ის გვიჩვენებს ადამიანთა მეტ-ნაკლებად დამაკმაყოფილებელი გზების მრავალფეროვნებას.

სომერსეტ მოემი გვეუბნება რომ ჩვენი ცხოვრების წესის არჩევანი სინამდვილეში სულიერი საკითხია ვინაიდან ჩვენი ქმედებები და გადაწყვეტილებები გამოხატავენ ჩვენს ღრმა თვალსაზრისს სიცოცხლის მნიშვნელობის შესახებ.

უილიამ სომერსერ მოემი:
1874 წელს დაბადენული მოემი გაიზარდა ქალაქ უაიტატსტებლში,ინგლისში,და შემდეგ პარიზში,სადაც დარჩა ათი წლის ასაკამდე. ისწავლა ინგლისში და გერმანულ უნივერსიტეტში. მან დაიწყო მედიცინის სწავლა ლონდონში,მაგრამ პირველი რომანი "ლიზას" // 1897// წარმატების შემდეგ მან მთელი დრო დაუთმო მწერლობას.

მოემს ჰქონდა ურთიერთობა რამოდენიმე ქალთან,დაქორწინდა,მაგრამ მოგვიანებით ღიად თქვა რომ არის ჰომოსექსუალი. 1927 წელს ის დასახლდა სამხრეთ საფრანგეთში. მას კარგი ურთიერთობა ჰქონდა მაღალ საზოგადოებასთან. მეორე მსოფლიო ომის დროს მუშაობდა როგორც მზვერავი.

მის მიერ გამოქვეყნებული 60-ოდე წიგნიდან ვახსენებთ წიგნებს "ადამიანური მონობა //1915//, რომელსაც როგორც წესი თვლიან მის უდიდეს ნაწარმოებად. "მოჯადოებული" //1919//, "სიყვარულის ფერხული" //1930// და მის ავტობიოგრაფიულ თხზულებას "მემუარები". ის ასევე ცნობილია თავისი პიესებით თეატრისთვის და ნოველების სერიით.

91 წლის მოემი გარდაიცვალა 1965 წელს.

//ეს დაიბეჭდა ტომ ბატლერ-ბაუდონის წიგნში "სულიერების 50 ლასიკოსი", რომლის ფრანგული თარგმანიც პარიზში გამოიცა 2011 წელს. თარგმანი ფრანგული თარგმანიდან.//

Вадим Штольц
бурцев.ру

"Наш агент из Америки - хорошо известный социалист".
Сомерсет Моэм - буржуазный писатель как секретный агент

Исследуя подрывную деятельность британского империализма и его спецслужб против СССР, коллектив бурцев.ру нашел интригующий документ, свидетельствующий о том, что накануне Октябрьской революции в верхних эшелонах большевиков или очень близко к ним работал агент британской разведки. В надежде установить его личность мы решили опубликовать известную нам информацию.  Знатоки истории русской революции, присылайте нам ваши теории и гипотезы!  Лучшие из них будут опубликованы на страницах лефт.ру и бурцев.ру.

Агент Моэм в 1914 г., за три года до его переброски в Петроград с заданием "предотвратить приход большевиков к власти."

Кто из читающей публики средний лет не знает имени этого выдающегося мастера буржуазной прозы, автора таких романов и новелл как "Бремя страстей человеческих, "Луна и грош", "Дождь" и мн. других. В последнее время в попытках создать русский буржуазный театр начинают популяризировать и его пьесы, которые обожал британский средний класс первой половины 20 века. Менее известен тот факт, что в годы первой мировой войны Моэм работал агентом британской разведки и в 1917 году был послан в Россию с заданием "предотвратить приход большевиков к власти". Ни больше, ни меньше. Биографы Моэма повествуют об этом эпизоде его жизни, как правило, с легким юмором. А в предисловии к недавно вышедшим в России "Записным книжкам" Моэма некая Е. Кочетова утверждает, что сам Моэм всегда вспоминал этот "экстравагантный эпизод" в его жизни "с иронией". "Дело в том,- поясняет Кочетова, что секретная миссия Моэма в России оказалась бессмысленной.  Он должен был провести тайные переговоры с Керенским и склонить его правительство продолжать войну с Германией на стороне союзников; но не успел Моэм-разведчик покинуть Россию, как произошел Октябрьский переворот, и все его усилия остались тщетными." Иначе говоря, Кочеткова создает впечатление, что миссия Моэма была дипломатической. Конечно, это нелепость.  В Петрограде у Британии были лучшие дипломатические силы. Зачем же посылать для переговоров с Керенским никому неизвестного, да еще сильно заикающегося и патологически застенчивого Моэма?! Нет, секретные службы занимаются совсем другими делами.

И на самом деле, есть ряд прямых и косвенных доказательств того, что задание Моэма было куда более серьезным и соответствующим характеру тайной организации, будущей MI6, пославшей его в Россию. Более того, сам Моэм до конца своей сознательной жизни (в последние свои годы он страдал старческим идиотизмом) относился к своей секретной работе в России без какой-либо иронии, даже с оттенком мистической веры в свое предназначение и чувства вины, что не оправдал его. В своей автобиографии "Подводя итоги" (1938), бывший агент утверждал, что, приедь он в Россию на шесть месяцев раньше, ему бы удалось предотвратить большевистскую революцию. То же самое слышали от него близкие к нему люди. Правда, он никогда не объяснял, как он это мог бы сделать. Я еще выскажу свое предположение о том, что мог иметь в виду Моэм. Пока же расскажу о его задании в России.

В Россию Моэма послал лично глава британской разведки в США Уильям Вайзман  (William Wiseman), работавший "под крышей" председателя Закупочной комиссии Великобритании в США во время Первой мировой войны. В конце 1960х гг. был открыт доступ к личному архиву Вайзмана. Найденные в нем документы представили "экстравагантный эпизод" Моэма в России совсем в ином свете.  С августа по ноябрь 1917 года, т.е. в самый решающий для подготовки революции период, Моэм был фактически главным резидентом Британии в нашей стране. Достаточно сказать, что перед его отплытием в Петроград Вайзман передал Моэму на "мелкие расходы" 21 тысячу фунтов наличными, огромную по тем временам сумму, которую тот носил в нательном поясе.  В Россию Моэма отправили под видом корреспондента американских газет, причем его настоящую должность скрыли даже от посла Великобритании. В политические круги Петрограда его должны были ввести лидеры Союза чехословацких организаций и лично будущий президент Чехословакии профессор Масарик, находившиеся в тесном контакте с британской разведкой. Чешский Союз в России насчитывал более 70 тысяч прекрасно организованных членов.  В России полным ходом шло формирование чешского корпуса, который через год станет главной ударной силой контрреволюции на востоке страны. Большую помощь Моэму оказала и дочь князя Петра Кропоткина Александра («Саша»), одно время бывшая его любовницей в Лондоне. Он свела его с высшим руководством Временного правительства, в том числе с Борисом Савинковым и самим Керенским.  Кроме того, из его письма Вайзману от 7 июля следует, что Моэм имел контакты и с богатыми русскими евреями. Здесь Моэм предстает истинным бойцом беспощадной классовой войны, в которой для победы нужен трезвый взгляд на действительность. Поэтому в то время как писатель своего класса Моэм полностью разделяет его антисемитизм, тайный агент своего класса Моэм прекрасно сознает родство его интересов с интересами крупной еврейской буржуазии.

Дорогой Вайзман!

Вчера я встретился с доктором Вайзе (Wise). Когда он в следующий раз будет в Нью-Йорке, то устроит для меня встречу с двумя влиятельными русскими евреями. Я сказал ему, что желал бы познакомиться с еврейскими кругами, оппозиционными еврейским социалистам, и он обещал дать мне рекомендательные письма для этой цели. Моя идея состоит в том, что должны существовать богатые и влиятельные евреи, чьи взгляды диаметрально противоположны взглядам их социалистических соплеменников; и что вполне возможно использовать их в борьбе с последними. У них должны быть куда более эффективные способы бороться с ними, чем у нас.

Сэр Уильям Вайзман, глава британской разведки в США

Небезынтересно, что сам сэр Вайзман, типичный продукт британского истеблишмента, до войны был банкиром в крупнейшей банковской фирме Куна, Лёба и Ко., во главе которой стоял известный Яков Шифф, лидер еврейской буржуазии США, впоследствии финансировавший Колчака и антибольшевистскую пропаганду в Америке. Вместе с деньгами, Моэм получил от Вайзмана лист с кодовыми именами. В их переписке "Дэвис" будет означать Ленина, "Кол" - Троцкого, "Лейн" - Керенского, "Локк" - Милюкова и т.д. Сам Моэм получил кодовое имя "Сомервиль".

Судя по сохранившимся в архиве докладам Вайзмана руководству в Лондоне, задачей Моэма было создать в России широкую разведывательно-пропагандистскую сеть для противодействия антивоенным тенденциям. Естественно поэтому, что в качестве своих главных врагов он видел большевиков и их массовую базу - заводских рабочих и солдат.

В обзоре докладов Моэма от 11 сентября 1917 г. Вайзман с большими подробностями описывает его план создания целой системы анти-большевистской пропаганды, которая включала бы "сеть докладчиков для рабочих митингов", "ораторов на неформальных заводских и армейских собраниях" и даже "в очередях за хлебом". Моэм подчеркивает важность наглядной пропаганды, особенно, кино, указывает на неэффективность пропагандистских материалов для России, подготовленных в Англии и США, и предлагает создавать их в России, наняв для этого русских литераторов. Особое место в планах Моэма занимал "Отдел № 3", предназначенный для борьбы с большевиками посредством меньшевиков.  Из доклада Вайзмана:

Отдел № 3 должен будет поддерживать умеренную социалистическую партию, известную как МЕНЬШЕВИКИ. Эта партия является противником БОЛЬШЕВИКОВ, или экстремистов, и выступает за реорганизацию армии и энергичное ведение войны. Однако, она абсолютно либеральная и даже социалистическая по своему характеру. Но она выделяется своим анти-пруссачеством. Этот отдел будет выпускать фронтовую газету для распространения среди солдат в целях противодействия очень опасной газете большевиков, которую они там сейчас издают.

Затраты на такую разведывательно-пропагандистскую сеть Моэм оценил в 500 тысяч долларов в год.

Сегодня, когда коммунизму в России противостоит не только антикоммунистическое государство уголовной буржуазии и бюрократии, но и организации западного империализма вроде Фонда Эберта и ему подобных, финансирующие наших "демократических левых" , "новых левых" и "антиглобалистов" - есть что-то утешительное в знании, что все это началось еще тогда, с безупречных британских джентльменов-литераторов и "Отдела № 3", помогавших Церетели, Данам и Абрамовичам бороться с большевистскими "экстремистами". Историческая память для угнетенных не менее важна, чем для их угнетателей.

В докладе Вайзмана о деятельности Моэма по 11 сентября находим важную подробность о только что ликвидированном корниловском мятеже. По словам Моэма в его руках находилось "письменное доказательство" того, что "попытка Корнилова была результатом плана составленного Керенским и Корниловым, чтобы избавиться от Советов". А в меморандуме от 19 января 1918 года, который я буду еще цитировать ниже, говорится, что «наши агенты работали с КОРНИЛОВЫМ и другими лидерами КАЗАКОВ».

О характере агентуры, которая была в распоряжении Моэма, дает представление такая деталь из шифровки Вайзмана в Форин офис от 24 сентября:

Я получаю интересные телеграммы от Моэма в Петрограде...
Правительство ежедневно меняет свои планы в отношении переезда в Москву, чтобы избежать максималистов. Он надеется внедрить своего агента на совещания максималистов.

16 октября Моэм шлет Вайзману донесение, в котором предупреждает о скором падении Керенского и призывает к всемерной поддержке меньшевиков.

18 октября Моэма вызвает к себе Керенский и просит его отправиться в Лондон с секретным посланием, суть которого в том, что правительство Керенского на грани падения и просит оружия, денег и поддержки в английской прессе. В Лондоне же, после встречи с Ллойд Джорджем, Моэм узнает о приходе большевиков к власти, а значит и полном провале своей миссии. 

Кто мог бы упрекнуть Моэма в его неудаче помешать приходу большевиков к власти? Даже буржуазные биографы, которых нельзя заподозрить в понимании народного характера нашей революции, относятся к его заданию в России с легкой иронией и недоумевают, как мог такой трезвый реалист как Моэм серьезно верить в возможность успеха и утверждать, что попади он в Россию шестью месяцами раньше, он мог бы предотвратить Октябрьскую революцию.  Действительно, странно. И все же...

Что же мог иметь в виду бывший агент Моэм? Давайте поразмышляем.

Уже из приведенных свидетельств очевидно, что в России в распоряжении Моэма были немалые человеческие и материальные ресурсы. Он был связан с высшими чинами Временного правительства, имел разветвленную и хорошо организованную агентуру,

Саша Кропоткина свела Моэма с Керенским и его министрами, включая Бориса Савинкова

особенно среди чешской общины. Мы, например, точно знаем, что у него был агент близкий к максималистам, наиболее радикальной террористической фракции того времени, были агенты в среде вооруженной контрреволюции (корниловцы). Но более полное представление о шпионских талантах и опыте Моэма можно составить, только приняв во внимание его разведывательную работу в Западной Европе, о которой мы знаем из автобиографического сборника новелл "Эшенден, или Британский агент". Эта книга была опубликована в 1928 году и принесла Моэму звание родоначальника современного шпионского романа. За исключением двух последних новелл, действие которых происходит в России и, что симптоматично, наименее информативных в смысле освещения его шпионской работы, все остальные повествуют о его заданиях в Западной Европе. И почти во всех из них моральные коллизии джентльмена эдвардианской  Англии строятся вокруг задания уничтожить очередного врага Британской империи (Моэм был, естественно, британским шовинистом). Центральную роль в организации этих убийств играет агент Эшенден, т.е. сам Моэм.  Интересно, как Моэм-писатель умудряется маскировать, и довольно удачно, «мокрушечный» характер тайной деятельности Моэма-секретного агента, в то же время основывая свое произведение именно на этой ее стороне.  В этом ему помогают и его литературные критики, принимающие (или делающие вид, что принимают) за чистую монету джентльменские жалобы Эшендена-Моэма на скуку шпионской работы.

Итак, что если мы примем слова самого Моэма серьезно? Был ли у него шанс предотвратить социалистическую революцию, если бы вместо Южных морей, где он собирал материал для книги о Гогене и по дешевке скупал предметы его искусства, он прибыл в Петроград не в августе, а в феврале-марте 17-го? Несомненно, такой шанс у него был. Ведь в таком случае Моэм мог успеть организовать убийство Ленина. Фантастика? А если все-таки подумать...

В сущности, убийство Ленина было бы естественным продолжением секретной карьеры Моэма в Западной Европе. Ленин уже давно рассматривался британской разведкой как крупный враг Империи. Интернирование Троцкого англичанами на его пути из США в Россию показывает, что российские революционные интернационалисты были предметом их пристального внимания. А организация убийств российских политических деятелей, начиная с Павла I, в интересах Империи была англичанам не внове. Не имел бы Моэм и недостатка в «исполнителях».  Мы уже видели, что у него был агент близкий к максималистам, он имел теснейшие контакты и с военизированными организациями чехов, вожди которых сотрудничали с британской разведкой и имели все причины ненавидеть большевиков как самых последовательных противников войны, от которой чехи ждали распада Австро-венгерской империи.. Наконец, у Моэма был агент вхожий в узкий круг большевистского руководства, а значит имевший возможность «навести» убийцу на Ленина или даже самому стать им.

Информацию о существовании этого британского агента находим в самом надежном из всех возможных источников - секретном меморандуме Вайзмана от 19 января 1918 года под названием "Разведка и пропаганда в России с июля по декабрь 1917."

Один из наших агентов из Америки - хорошо известный международный социалист, и он был сразу же принят БОЛЬШЕВИКАМИ и допущен на их совещания. Он призвал ТРОЦКОГО к публичной дискуссии о сложившейся ситуации, его вызов был принят и в начале ноября такая дискуссия состоялась в Петрограде.

(Копия английского оригинала:
One of our agents from America is a well-known international Socialist, & he was at once accepted by the BOLSHEVICS and admitted to their conferences. He challenged TROТZKY to a public discussion of the situation, which was accepted and the discussion took place in Petrograd at the beginning of November.)

Из записи Вайзмана следует, что его агент приехал из США, был хорошо известен в международных социал-демократических кругах, достаточно хорошо знал русский, чтобы выступить в публичных дебатах в Петрограде (в Петроградском Совете?). Это должна была быть достаточно заметная фигура, чтобы Троцкий счел необходимым ответить на его вызов, да еще накануне вооруженного восстания, в организации которого он принимал самое непосредственное участие. Наконец, с уверенностью можно сказать, что этот британский агент выступал на стороне противников вооруженного переворота. Этот вопрос, видимо, и был предметом его дебатов с Троцким.  Эти соображения позволяют значительно сузить круг подозреваемых.

Кто же это был?

Наконец, еще одним косвенным свидетельством того, что Моэм размышлял о возможности организации убийства Ленина, является его странная фиксация на фигуре Бориса Савинкова.

В малоизвестном автобиографическом очерке под названием «Террорист: Борис Савинков», опубликованном в 1943 году в «дамском журнале» Редбук, Моэм называет Савинкова «самым необыкновенным человеком», которого он встретил в своей жизни. А она была весьма богатой встречами с выдающимися людьми. Достаточно сказать, что Моэм был близким другом У. Черчиля, хорошо знал крупнейших представителей западной интеллигенции и богемы, политиков и капиталистов, в своих бесчисленных путешествиях по всему свету встретил немало экзотических личностей. Чем же так привлек его к себе Савинков, личность в высшей степени незаурядная, но все-таки не выдающаяся? В сущности, ответ на этот вопрос Моэм предлагает еще прежде, чем приступает к описанию своего героя.

Полагаю, что мало кто помнит его имя сегодня. Но это имя вполне могло бы стать для нас таким же знакомым, как имя Ленина.  И в этом случае имя Ленина осталось бы в забвении. Борис Савинков мог легко стать человеком с огромной властью в России.

Буржуазная ограниченность Моэма, не понимающего разницы между масштабами личности Ленина и Савинкова, в данном случае помогает прояснить его мысль. Савинков – «самый замечательный человек» из встреченных Моэмом, потому что он хотел и мог убить Ленина и тем самым стать, «как Ленин».  Что-то соединяет Моэма, Савинкова и Ленина. Это что-то – насильственная смерть Ленина, которую Моэм с Савинковым могли бы организовать. В каком же еще случае Савинков мог бы стать «человеком с огромной властью в России», кроме как расстреляв Ленина и, пользуясь поддержкой Британии (о чем бы позаботился резидент Моэм), стать диктатором России. По словам Моэма Савинков сказал ему буквально следующее:

Между мною и Лениным идет война на смерть. В один из этих дней, возможно на следующей неделе он поставит меня к стенке и расстреляет. Или я поставлю его к другой стенке и расстреляю.  Могу сказать вам только одно: я никогда не убегу от этой войны. 

Моэм заканчивает свои воспоминания о Савинкове описанием мистического случая. Лежа ночью в шезлонге на палубе трансатлантического лайнера и смотря на звезды, он вдруг увидел русского террориста стоящим рядом с ним точь в точь, как в 17-ом, «в сюртуке и сапогах из лакированной кожи», увидел его «маленькие жестокие глаза, поставленные так близко друг к другу». Моэм знал, что Савинков действительно «не убежал» от его войны с Лениным, даже после того, как последний умер, что он вернулся в Россию, был схвачен, осужден и в тюрьме покончил самоубийством.  Но Моэм не знал, когда именно. «Было бы странным совпадением,- заканчивает он, если бы это произошло в тот самый день, когда мне показалось, что он стоит рядом со мной».

Сам Моэм от войны с Лениным убежал, хотя, в известном смысле, можно сказать, что он продолжил ее другими, литературными средствами. И кто знает, не лежало ли в основе его странной фиксации на Савинкове чувство вины за свою неудачу, свое бегство.

Через год офицер британской разведки Сидней Рейли (Григорий Розенблум), тоже мечтавший единоручно справиться с нашей революцией (от Моэма до Бонда это стало чем-то вроде национального британского хобби), попытался осуществить свой план убийства Ленина во время съезда партии в Большом театре. Но заговор был раскрыт. Ускользнув на этот раз от Чека, Рейли, не имевший литературных талантов Моэма, решил остаться в тайном бизнесе и попробовать еще раз. В 1919 он сходится с Савинковым, ставшим к тому времени одним из самых кровавых контрреволюционеров.  В конце концов, «Трест», легендированная организация чекистов Агранова, стал западней для обоих. В 1925 в шпионском романе этого «настоящего Джеймса Бонда» была поставлена точка пулей в тюрьме ОГПУ.
А Моэм прожил еще много-много лет, написал несколько плохих романов, стал миллионером, пережил даже старого Уинстона, своего соседа по виллам на юге Франции. Агент «Сомервиль» сделал правильный выбор.  СССР победит не британский джентльмен в поисках приключений или литературных сюжетов. В 1958, за шесть лет до смерти, Моэм сжег свой архив—письма, рукописи, дневниковые записи. Как разведчик и писатель он любил совать нос в чужие секреты, но до конца оберегал свои. Давайте попробуем разгадать один из них, действительно важный для нас: как звали агента Моэма, «хорошо известного международного социалиста из Америки»?


Источники

Цитируемые документы из архива Вайзмана были опубликованы в Приложении к книге Роберта Кальдера «Сомерсет Моэм и поиск свободы» (Robert Lorin Calder. W. Somerset Maugham and the Quest for Freedom. London: Heinemann, 1972)

Очерк о Савинкове в W. Somerset Maugham. A Traveller in Romance.  Uncollected Writings 1906-1964. Ed. John Whitehead. New York, 1958.


Вадим Штольц

burtsev@left.ru